Mieszkają z rodzicami, bo nie liczą na kredyt

Jak wynika z badania Eurofound, czyli Europejskiej Fundacji na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy, mieszkańcy krajów Unii Europejskiej, którzy mieszkają z rodzicami stanowią 42 proc. osób w wieku 25-29 lat oraz 20 proc. mających od 30 do 34 lat. Co jest istotne, znaczna część ludzi młodych, będących w wieku produkcyjnym, nadal mieszka w domu rodzinnym, nawet jeśli są zatrudnieni. Różnice wśród krajów unijnych są bardzo duże. Wystarczy porównać na przykład Finlandię i Szwecję, gdzie tylko 2 proc. młodych pracujących mieszka z rodzicami. Na drugim biegunie jest Chorwacja z 65 proc. poziomem gniazdowników (osób w wieku 25-34 lata, mieszkających z rodzicami) i Słowacja (60 proc.). Jak na tym tle wypada Polska? Powyżej średniej unijnej. Zbadano, że w Polsce w 2022 roku 42 proc. młodych ludzi w wieku 25-34 lata, którzy pracowali, mieszkali nadal ze swoimi rodzicami. To tak samo jak w Hiszpanii. W Niemczech i we Francji odsetek takich osób stanowił 12 proc., W Irlandii 40 proc, we Włoszech 48 proc., a w Portugalii i Grecji odpowiednio 52 proc. i 57 proc. Dodatkowo najnowsze dane Głównego Urzędy Statystycznego pokazują, że polskich gniazdowników jest 1,7 miliona^[2], z czego 63 proc. pracuje zawodowo. Zatem co trzecia osoba w wieku produkcyjnym mieszka z rodzicami. Co za tym stoi?

Mieszkanie z rodzicami zapewnia młodym ludziom poczucie bezpieczeństwa. Z ankiety Życie i praca w UE przeprowadzonej wiosną 2023 roku wynika, że wśród ludzi młodych, będących w domu rodzinnym, mniejszy odsetek stanowią osoby, które boją się utraty miejsca zamieszkania niż u tych, którzy mieszkają samodzielnie. Zatem optymalizacja kosztów życia razem jest znaczącym czynnikiem determinującym decyzję o nie wyprowadzaniu się z domu. Potwierdzają to również badania w ramach projektu Szczęśliwy dom. Najnowszy raport „Mieszkanie na osi czasu” wskazuje, że na czele listy powodów gniazdowania są między innymi trudności finansowe (38 proc. wskazań), a także możliwość oszczędzania dzięki mieszkaniu z rodziną (35 proc. wskazań). Choć pamiętajmy, że nie są to nie jedyne przyczyny przebywania z rodzicami pod jednym dachem.

- Rzeczywiście sytuacja na rynku mieszkaniowym, biorąc pod uwagę skokowe wzrosty cen lokali wywołanych ​ choćby przez ostatni program rządowych dopłat Bezpieczny kredyt, może być wyzwaniem dla ludzi młodych, którzy myślą o swoim pierwszym własnym mieszkaniu. Na horyzoncie mamy kolejny, zapowiadany już od dawna projekt subsydiów, czyli Kredyt na start. Z pewnością będzie to program popytowy, więc może wpłynąć na ceny mieszkań, choć już nie w takim stopniu jak jego poprzednik. Co to oznacza dla młodych ludzi, planujących wyprowadzkę z domu rodziców? Ceny mieszkań nie spadną, ale ewentualne skorzystanie z dopłat może ułatwić im podjęcie decyzji o zakupie pierwszej nieruchomości. Na pewno powinni monitorować rynek mieszkaniowy, aby lepiej rozumieć zjawiska, jakie na nim zachodzą – komentuje Agata Stachowiak, ekspertka rynku nieruchomości.

Gniazdownicy z wyboru

W Polsce średni wiek, kiedy opuszczamy dom rodzinny, to nieco ponad 27 lat wobec 28,2 w 2022 roku. Najszybciej z gniazda wybywają Finowie (21 lat), a najpóźniej Chorwaci (więcej niż 31 lat). Tegoroczne badanie GUS potwierdza, że liczba gniazdowników zmniejszyła się o 300 tys. osób w latach 2018-2022. Młodzi ludzie raczej dążą do samodzielności. Jednak decyzja o pozostaniu w domu rodzinnym nie zawsze jest podyktowana finansami. Autorzy badania Eurofound wnioskują, że w krajach Europy Południowej i Wschodniej więzi rodzinne są bardzo silne, a wsparcie dla młodych ludzi na rynku mieszkaniowym ze strony rządu dość niskie. Stąd między innymi młodzi dłużej zostają w domach.

Kwestie relacji z bliskimi zbadał także Otodom. W najnowszym raporcie „Szczęśliwy dom. Mieszkanie na osi czasu” wśród powodów gniazdowania na trzecim miejscu jest stały dostęp do kontaktu z bliskimi – tak deklarowało 34 proc. badanych oraz dobre relacje z rodzicami (32 proc.) i bliskość i mocne więzi rodzinne (29 proc.). Dla wielu bycie gniazdownikiem to wybór a nie konieczność. Możemy śmiało mówić o gniazdownikach nie jako osobach, którym się nie powiodło, tylko takich, którzy często świadomie wybierają mieszkanie z rodzicami, równocześnie prowadząc, zaprojektowane po swojemu, dorosłe życie. Nie oznacza to, że nie planują niezależności mieszkaniowej. Raport jednoznacznie wskazuje, że 47% osób w wieku 25-34 lata żyje z rodzicami z własnej woli, a nie przez sytuację finansową, mimo to ponad połowa chce wyprowadzić się, jeśli tylko będzie to możliwe. Strategia gniazdowania z wyboru może być okresem przejściowym, przygotowującym młodych ludzi do pełnej samodzielności realizowanej w sposób przemyślany i bezpieczny, jeśli chodzi o realia rynkowe.

Gniazdownicy a realia mieszkaniowe

Według Eurostat, unijnego urzędu statystycznego, Polska jest obecnie liderem wzrostu cen mieszkań w Europie. Podczas gdy wykresy Niemiec, Francji czy Włoch rysują się sinusoidalnie z dołkami i pikami, w Polsce ceny niemal nieprzerwanie rosną od ponad 10 lat. Znaczący wzrost nastąpił od 2020 roku, a w ostatnich kwartałach zjawisko rosnących cen nabrało na sile. Według danych Otodom Analytics średnia stawka za metr kwadratowy mieszkania z rynku deweloperskiego w Warszawie to 17,5 tys. zł. Dla porównania w Krakowie to niespełna 16 tys. zł, we Wrocławiu nieco ponad 14 tys. zł, podobnie jest w Trójmieście, a w Katowicach i Poznaniu ceny oscylują wokół 12 tys. zł. Łódź jest teoretycznie najtańszym miastem, jeśli poszukujemy mieszkania od dewelopera, ale tutaj kwoty za metr kwadratowy nowego lokalu rosną najszybciej i sięgają już 11 tys. zł.

Rynek wtórny również się ceni. Choć w ujęciu miesięcznym zauważalna jest obecnie lekka stabilizacja cen i zmniejszenie się dynamiki wzrostów, a podaż przewyższa popyt, to zdarzają się sytuacje, gdy mieszkanie od poprzedniego właściciela jest droższe niż nowe. Tak jest na przykład w Warszawie, gdzie średnia stawka za metr kwadratowy na rynku wtórnym wynosi ponad 18,5 tys. zł. W pierwszym półroczu 2024 roku ceny ofertowe mieszkań z rynku wtórnego podniosły się we wszystkich analizowanych przez Otodom Analytics miastach poza Chorzowem. Od początku roku ceny ofertowe mieszkań z rynku wtórnego na 7 głównych rynkach podniosły się najbardziej w Katowicach (+7%) – z blisko 8,6 do 9,2 tys. zł/mkw. – i w Warszawie (+5%), z 17,9 tys. zł do prawie 18,8 tys. zł/mkw. We Wrocławiu, Krakowie, Poznaniu, Łodzi i Gdańsku podwyżka od stycznia wyniosła 3-4%. We Wrocławiu za metr kwadratowy trzeba aktualnie zapłacić średnio 13,6 tys. zł, w Krakowie 16,9 tys. zł, w Poznaniu 11,7 tys. zł, w Łodzi 8,7 tys. zł, a w Gdańsku prawie 15,7 tys. zł. 

W nabyciu mieszkania może pomóc program dopłat rządowych kredyt #naStart, jednak ten, stymulując popyt, może także lekko podbić stawki wyjściowe zarówno na rynku wtórnym, jak i deweloperskim.

Szansa na tańszy najem

Zgodnie z najnowszymi deklaracjami rządu program #naStart uwzględnia to, że o preferencyjne finansowanie będą mogli ubiegać się także single, czyli osoby żyjące samotnie. Projekt obejmuje kryterium dochodowe i w przypadku wniosków złożonych do 31 grudnia 2025 roku dla singli będzie to 7 tysięcy zł netto miesięcznie. Natomiast nie będzie kryterium ceny za metr kwadratowy mieszkania, które będzie finansowane tanim kredytem. Pozostaje limit dotyczący metrażu. Na przykład singiel będzie mógł kupić 50-metrowe mieszkanie.

- Program, choć propopytowy, z pewnością zwiększy szansę wielu młodych ludzi, którzy pragną się usamodzielnić. Kluczem jest jednak długoterminowa i przemyślana polityka mieszkaniowa państwa. Projekty w stylu tani kredyt działają interwencyjnie, a nie systemowo. Tylko przemyślana strategia rozwoju mieszkalnictwa w Polsce nakierowana na młodych ludzi może w przyszłości coś zmienić. Należy pamiętać, że budownictwo społeczne czy komunalne lub budowanie mieszkań pod tańszy wynajem przez samorządy nie zagrożą budownictwu prywatnemu, czyli deweloperom. Warto więc kierować dyskurs również w tę stronę – podsumowuje Agata Stachowiak z Otodom.

Czy plany oddania do użytku 20 tysięcy nowych tanich mieszkań na wynajem każdego roku od uruchomienia programu lokali budowanych przez samorządy, czyli z założenia 2025 roku, realnie wesprą młodych ludzi w usamodzielnianiu się na rynku mieszkaniowym? Czas pokaże. Podobnie, jak to, czy planowe 20 miliardów zł przeznaczone do polskich miast i miasteczek do końca kadencji obecnego parlamentu będą wystarczające na inwestycje mieszkaniowe aktywizujące ludzi młodych i słabiej uposażonych, które przynajmniej w danym momencie cyklu życia nie mogą sobie pozwolić na lokal własnościowy.